Po zmianie prawa wszyscy, którzy jako dzieci zostali poszkodowani w wypadku – po ukończeniu 18 roku życia mogą się starać o naprawę szkód, Mają na to dwa lata od uzyskania pełnoletności
Każdy poszkodowany np. w wypadku drogowym spowodowanym przez kierowcę może domagać się naprawienia wszelkich doznanych szkód, zarówno materialnych, jak i niematerialnych.
Korzystanie z tego prawa jest jednak ograniczone – przedawnieniem. Jeśli upłynie ustalony w ustawie termin przedawnienia, to poszkodowany wprawdzie nadal może domagać się odszkodowania przed sądem, ale druga strona sporu ma prawo zgłosić fakt, że doszło do przedawnienia, i tym samym zwolnić się z odpowiedzialności i obowiązku zapłaty odszkodowania. Poszkodowany może się temu przeciwstawić, ale na korzystny dla siebie efekt może liczyć w bardzo wyjątkowych przypadkach.
Dlatego przedawnienie od zawsze uznawano za znaczne ograniczenie praw poszkodowanych, szczególnie małoletnich, którzy przed osiągnięciem pełnoletności nie mogą samodzielnie dochodzić swych roszczeń – mówi mec. Krzysztof Jaworski, ekspert Europejskiego Centrum Odszkodowań (EuCO) – Problemy jakie pojawiały się w praktyce sądów, zaowocowały zmianą przepisów, dzięki temu małoletni zostali objęci dodatkową ochroną.
Potrzeba rozszerzenia ochrony
Przed zmianą stanu prawnego (tj. w art. 422 k.c.) termin przedawnienia wynosił trzy lata – licząc od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia. Każde roszczenie przedawniało się jednak po 10 latach od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę. Wyjątkowo, jeżeli zdarzenie to stanowiło przestępstwo, roszczenia przedawniały się po 10 latach od dnia popełnienia tego przestępstwa. Bez znaczenia było to, kiedy poszkodowany powziął informacje o szkodzie i osobie odpowiedzialnej za naprawienie tej szkody.
W przypadku małoletnich poszkodowanych stosować można było jedynie
art. 122 k.c., który zakłada, że bieg przedawnienia nie może się
zakończyć nim nie upłyną dwa lata od ustanowienia dla małoletniego
przedstawiciela ustawowego w osobie rodzica, opiekuna czy kuratora,
ewentualnie od dnia, kiedy ustała przyczyna powołania przedstawiciela.
Dochodziło do sytuacji, w których rodzice, zaniedbując sprawy swojego
dziecka, nie zgłaszali jego roszczeń np. związanych z wypadkiem drogowym
– mówi mec. Jaworski – Bierność rodziców często powodowała, że
roszczenia te przedawniały się, zanim dziecko osiągnęło pełnoletność.
Dorosłe dziecko nie mogło tego naprawić, a jedynie liczyć na
przychylność sądu, który mógłby uznać, że ubezpieczyciel zgłaszający
przedawnienie nadużywa swojego prawa (art. 5 k.c.).
Pozytywne zmiany
Nad problemem przedawnienia roszczeń odszkodowawczych pochylił się Trybunał Konstytucyjny, który w ważnym wyroku z 1 września 2006 r. (sygn. akt SK 14/0)5, uznał art. 442 § 1 zd. 2 k.c. za niezgodny z konstytucją, gdyż pozbawiał pokrzywdzonego możliwości dochodzenia odszkodowania za szkodę na osobie, która ujawniła się po upływie 10 lat od wystąpienia zdarzenia wyrządzającego szkodę.
Przepis ten miał utracić moc z dniem 31 grudnia 2007 r., lecz przed tą datą weszła w życie nowelizacja przepisów uchylająca cały art. 442 k.c., i wprowadzająca nowy art. 442 [1] k.c.
W nowym art. 442 [1] § 1 k.c. przyjęto ogólną regułę, że roszczenia o odszkodowanie przedawniają się z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednak termin ten nie mógł być dłuższy niż 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.
Pierwszym wyjątkiem od tej zasady jest to, że roszczenia o
naprawienie szkody wynikłej z przestępstwa przedawniają się po 20 latach
od dnia popełnienia przestępstwa, bez względu na to, kiedy poszkodowany
dowiedział się o szkodzie i o osobie odpowiedzialnej.
Drugi wyjątek zakłada, że przedawnienie roszczeń o naprawienie szkód na
osobie nie może się zakończyć przed upływem 3 lat od dnia, w którym
poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie odpowiedzialnej.
Roszczenia małoletniego
Dodatkowym wyjątkiem objęto osoby małoletnie. Zgodnie z art. 442 [1] § 4 k.c. przedawnienie roszczeń osoby małoletniej o naprawienie szkody na osobie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem 2 lat od uzyskania przez nią pełnoletności. Przepis ten obejmuje wszystkich małoletnich, także tych, którzy mają przedstawiciela ustawowego. Dzięki temu nie będą oni ponosić konsekwencji bierności swoich rodziców lub opiekunów, dlatego powszechnie nowelizacja jest postrzegana pozytywnie.
– Po tej zmianie przepisów, poszkodowany, który uzyskał pełnoletniość może samodzielnie lub z pomocą pełnomocnika domagać się odszkodowania za szkody poniesione na przykład jako kilkulatek czy niemowlę – wyjaśnia ekspert EuCO – Ma na to 2 lata, licząc od ukończenia 18 lat, ewentualnie – od uzyskania pełnoletności wcześniej poprzez zawarcie małżeństwa. Drugorzędne znaczenie będzie miało to, kiedy dowiedział się o swoich szkodach i podmiocie odpowiedzialnym.
Przepis ten należy stosować w sposób jak najbardziej korzystny dla poszkodowanego. Jeżeli krótko przed ukończeniem 18 lat małoletni dozna uszczerbku na zdrowiu i będzie znał zarówno swoją szkodę, jak i osobę odpowiedzialną, to przedawnienie nastąpi po 3 latach, a nie po ukończeniu przez poszkodowanego 20. roku życia. Dlatego zawsze należy brać pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy rozważając kwestię przedawnienia roszczeń, zwłaszcza w przypadkach szkód, które wystąpiły przed wejściem w życie nowelizacji. Jeśli roszczenia odszkodowawcze w dniu 10 sierpnia 2007 r. nie były jeszcze według poprzednich zasad przedawnione, to należy stosować nowe reguły przedawnienia. W przeciwnym wypadku nie ma możliwości opierania się na przepisach nowelizacji. – Nie można ponadto zapomnieć, że przepis art. 442 [1] § 4 k.c. obejmuje wyłącznie szkody na osobie małoletniego, natomiast roszczenia związane z uszczerbkiem w majątku małoletniego przedawniają się na zasadach ogólnych – zaznacza mecenas Jaworski. – Małoletni nie ma wówczas możliwości naprawienia zaniedbań swoich rodziców bądź opiekunów.
